“Santie, sal jy vir ons ‘n mooi uitnodiging skryf, asseblief?” Die matriekdogter kyk op van haar werk en knik instemmend.
“Watse bewoording
wil Ma gebruik?”
“Die normale ding.
Jy word hartlik uitgenooi om volgende Sondag te kom aansit vir ‘n familie-ete,
so uit Ouma se kombuis - of so iets.”
“Gaan ons nou
werklik aan met die ete, Wilma?”
“Natuurlik, Bertus.
Die kinders is lus vir Ouma se kos. Jy weet almal het saamgestem dit is ‘n
goeie idee.”
“Maar hoekom
hier?” vra Bertus en kyk skuinsweg op van die skootrekenaar.
“Omdat ons huis
die grootste is en almal kan akkomodeer.”
“Gaan Ma souskluitjies
maak?” vra Albi of Albertus volgens sy identiteisdokument, met ‘n sjokoladebroodjie
halfklaar in die hand.
“Natuurlik, my
kind.”
“En
pampoenkoekies,” sê-vra hy grootoog.
“Ja, en pampoenkoekies,
boontjies … ,”
“Aggenee Ma, net
nie dit nie. Ma weet ek hou nie van groente nie,” onderbreek hy sy ma.
Wilma kyk op van
die resepteboeke wat oor die tafel gestrooi is en frons liggies.
“Maar jy eet dan
pampoenkoekies?”
“Ja, want dit is
soet en lekker.”
“Te veel soetgoed
is nie goed vir jou nie, ou seun,” val Bertus die sestienjarige in die rede.
“Ek hou nie van
boontjies nie.”
“Wel, ek gaan dit
maak soos Ouma dit sou gemaak het. Kompleet - met ‘n klont botter en spek
daarin.”
“Wie betaal vir al
die kos?”
“Almal dra by.
Katrien bring hoenderpastei. Karli maak bobotie met geelrys.”
“En rosyntjies?”
vra Santie met opgewondenheid. Onmiddellik keep daar ‘n diep lyn tussen haar oë
terwyl Wilma haar kop genoeglik skud. Wilma weet al wat gaan volg.
“Goeie genade, Ma.
Wil julle hê ons moet ons dood eet?” vra sy verergd en lig haar kop vir ‘n wyle
op van die werksboek.
“Dié kossoorte is
besig om uit te sterf. Kitskos is nou die norm. Die lewe bestaan uit meer as
net pizza en hamburgers. Ons wil hê julle kinders moet dit onthou. Daarom het
ons besluit om dit te maak.”
“Ek dink eerder
julle wil julle dood vreet.”
“Bertus! Jou taal
asseblief.”
“Toemaar Ma, ons
is erger gewoond,” mompel Albi tussenin.
“Moenie met ‘n
mondvol kos praat nie. En jy en Wouter gedra julle Sondag. Daar word geen speletjies
gespeel nie. Dit is ‘n familiedag.”
“So dit beteken ek
moet opgeskeep sit met wat-se-naam van Karli,” sê Bertus en skud sy kop.
“Pieter is ook
hier. Jy maak verniet of jy nie met Charles oor die weg kom nie.”
“Wat weet die man
in elk geval van Afrikaanse kos?” vra hy vies, staan op en stap reguit na die
yskas toe.
“Kultuur is
aansteeklik en boerekos het mense nog altyd bymekaar gebring,” antwoord Wilma. Sy
skuif die resep vir melktert eenkant toe en gryp ‘n ander boek en begin weer
deur dit te blaai. Om die dood toe kan sy net nie Ma Ann se resep kry nie en
geen ander sal werk nie.
“Ek dink nie die
ding met Charles gaan werk nie.”
“Dit is nie vir
ons om te besluit nie, Bertus. Dit is Karli se besluit.”
“Dit beteken nie
ek moet die mannetjie aanvaar aan my etenstafel nie.”
“As hulle die
knoop deur hak het ons nie ‘n keuse nie.” Bertus kyk gepynigend na Wilma, draai
die bierbottel oop en vul sy glas vir die derde keer die aand.
“Ek dink in elk geval
jy moet begin kyk na jou bier inname. Kyk waar hang daai maag.”
“Los my maag uit.”
Hy trek die boepie in, maar net vir ‘n oomblik voor dit weer al bultend oor die
belt hang.
“Jis, het Ma
gesien hoe lyk Charles se maagspiere?”
‘n Dodelike kyk
van Bertus laat Wilma haar antwoord sluk … maar ja, sy het gesien. Almal het
dit gesien. Die betowerende prentjie het almal laat kyk en die vrouens
behoorlik laat drink. Lank gelede het Bertus se maag ook so gelyk, maar dit was
baie lank gelede; en sy verberg haar glimlag agter haar wynglas.
***
“Is jy seker jy
het als onthou?” vra Bertus die Sondagoggend toe hy die laaste inkopiesak op
die tafel neersit.
“Ja, ek is seker.”
“Dit ruik lekker,
Wilma,” sê hy oor haar skouer toe sy die gaar skaapboud op die marmerblad
neersit. Die stomende geur begroet haar neus en sy trek dit behaaglik in. Dit ruik
nes Ma s’n, dink sy genoeglik.
“Dankie, Bertus.
Dit is opgestop met stukkies spek en uie ook,” antwoord sy - die trots
onverbloemd in haar stem.
“Nou praat jy! Kan
ek proe?” Voor sy nog kan antwoord vat hy die skerp mes vas.
“Nee! Dit is vir
later, nie nou nie,” betig sy.
“Net een proeseltjie,
toe man.”
“Nee. Dit bly nooit
by net een proeseltjie nie,” keer sy en sit die deksel terug op die kasserol.
“Jy is ‘n sadis,” grom
hy en gee haar ‘n piksoen.
“Ek is seker jy
sal kan uithou tot middagete. Nou nog net die souskluitjies, dan is ek ook
klaar. Santie, kom laai die skottelgoedwasser vir die eerste lot, asseblief.”
“Ma hoef nie so te
skree nie, ek is hier.”
“Moenie vir jou so
parmantig hou nie, Santie. Werk net saam. Waar is Albi?” vra Wilma en kyk oor
haar skouer na die TV kamer. Die TV is tot haar verbasing af en sy laat haar
blik oor die res van die groot vertrek gaan.
“Hy is buite besig
om die oprit te vee. Gisteraand
se wind het weer die plek behoorlik bemors,” beantwoord Bertus haar vraag.
“Daar is nie nou
tyd daarvoor nie. Die kind moet kom help om die tafel te dek.”
“Ek sal dit nou doen,
Ma,” bied Santie aan.
“Die tafel moet
geskuif word en is te swaar vir jou alleen.”
“Waarmee kan ek
help?” vra Bertus.
“Ek is so lus vir
‘n koppie tee.”
Hy kyk Wilma
vieserig aan, draai om en gaan sit in sy geliefkoosde stoel. Die volgende
oomblik hoor hulle ‘n kardeur toeklap en Albi kom ingehardloop.
“Hy is hier, Ma. Hierdie
keer met die swart Porsche.”
“Seker gesteel,” mompel
Bertus.
“Wie Albi?” vra Wilma.
Sy kyk op van die mengbak en gluur Bertus aan.
“Charles. Vrek, Ma
moet sy arms sien.”
“Gedra vir jou,
Albi,” grom Bertus. “Is die oprit
skoon?”
“Ja, Pa.” Albi
gaps ‘n gebakte skyfie aartappel; en voor Wilma nog kan keer is dit in sy mond.
Die kraakgeluid ‘n goeie teken dat die aartappels krakerig is.
“Ouch … !” sê hy
en Wilma se smalende glimlag spreek boekdele.
“Môre, môre,” groet
Karli joviaal en plaas ‘n groot kasserol op die eiland neer. Sy stap oor en gee
Wilma ‘n soen en drukkie.
“Hallo, Sus.”
“Charles is hier.”
Sy wys na agtertoe waar die gebore Brit kop en skouers bo Bertus uittroon.
“Wilma, dankie vir
die uitnodiging. Ek sien baie uit na die unieke ete.” Hy steek ‘n groot hand
uit na haar. Sy Afrikaans rol van sy lippe asof dit die mees natuurlikste ding
is en Wilma glimlag.
“Hallo, Charles. Daar
is niks uniek hieraan nie. Dit is maar normale kos vir ons.”
“Dit klink so
eksoties. Souskluitjies, pampoenkoekies, pannekoek en hoenderpastei,” noem hy
dit stelselmatig op - elke woord duidelik en perfek uitgespreek.
“Ek sal nou nie
boerekos eksoties noem nie, maar ek is bly jy is hier.” Wilma kyk na Bertus wat
met rollende oë die gesprek volg en sy glimlag. Immers is die man in háár huis
en as daar nou een ding is waarop Ma Ann gesteld was, was dit gasvryheid.
“Mense, maar dit
ruik lekker hier binne,” groet Pieter gul en Karlien gee elkeen van haar
susters ‘n stywe druk.
“Hallo julle. Kom
in en maak julle tuis. Waar is my peetkind?” vra Wilma.
Klein Magda is die
laatlam in die familie en word deur almal bederf. Toe Karlien en Pieter hulle
verwittig het van hulle peetouerskap, was hulle aangenaam verras en hulle geniet
die kleinding terdeë.
“Sy slaap. Pieter
het haar sommer op die sitkamerbank neergelê,” antwoord Karlien terwyl sy elke
bak se deksel lig en daarin kyk. Net voor sy die kastrol wil oopmaak keer Wilma
haar blitsig.
“Asseblief, moenie
oopmaak nie! Die keer moet daai souskluitjies reg uit kom of ek gee dit op vir
‘n bad job.”
“Souskluitjies. Ek
lief souskluitjies,” roep Pieter uit. Hy haal twee botteltjies uit hulle ysboks
en oorhandig een aan Karlien.
“Hou asseblief
duime vas dit kom perfek uit hierdie keer.”
“Ja, laas het Ma ons
met kluite gestraf. Daar was niks fluffy daaraan nie,” laat hoor Albi en
Wouter glimlag skeefweg.
Wilma gluur hom
aan, maar glimlag tog. “Help vir Santie met die tafel, julle twee,” gebied sy
gemaak streng en die twee tieners draai om na Santie wat alreeds die wit tafeldoek
oopgooi.
“Wanneer kom Pa en
sy nuwe vrou?”
“Hulle behoort nou
enige tyd hier te wees,” antwoord Wilma angstig. Sy kyk na haar horlosie en dan
na die stomende kastrol.
“Ek is seker dit
gaan perfek uitkom,” praat Charles en sy knik. Sy is nie so optimisties soos hy
nie.
“Is daar nog iets
wat gedoen moet word?” vra Karli.
“Nee, als is onder
beheer. Jy kan miskien net ‘n ogie hou oor die tafeldek. Ek wil hê ons moet eet
sodra Pa-hulle kom anders word die kos koud.”
“Reg so.” Karli
hak by Charles in en alle oë volg hulle waar hulle vriendelik met die jonger
klomp begin skerts. Dan kyk hulle vir mekaar. Die Britse biljoenêr se onderwêreldse
konneksies spel net moeilikheid. Sy ouma, ‘n boerenooi van Cullinan, is die
rede vir sy liefde vir die taal.
Oupa Theuns sou
Charles by die deur uitgeboender het bloot net omdat hy ‘n Engelsman is. Sal Karli
veilig wees, of moet hulle haar keuse eerbiedig? Net tyd sal leer.
Op daardie oomblik
slaan ‘n kardeur toe en Bertus stap voordeur toe.
“Kom in, Pa … Elize.
Welkom,” groet hy. Wilma stap nader en druk haar pa styf vas.
“Hallo Pa … Elize,”
groet sy en staan eenkant toe dat hulle kan in kom.
“Ek het soet
patats gebring. Jou pa sê julle is baie lief daarvoor.”
“Dankie, Elize. Ja,
ons is.”
“Jis, Tannie. Baie
dankie,” roep Albi uit en kom staan ook nader toe Wilma die deksel so effens
lig.
“O donderdag!” gil
Wilma. Wit water borrel oor die rand en sy trek dit haastig oor na ‘n koue plaat
wat ‘n sissende spoor agterlaat.
“Wat nou?” vra Bertus.
“Ek het van die
souskluitjies vergeet,” roep sy verbouereerd uit. Die hele stoof is bemors. ‘n
Onaangename reuk slurp die welriekende geure in tot ‘n onherkenbare reuk.
Bertus gooi die vensters oop. Pieter pluk die agterdeur oop.
“Ek is seker dit
sal reg wees,” laat hoor Charles naby haar. Al die bemoedigende woorde kolk om
Wilma, maar sy hoor niks en haal die deksel huiwerig af.
“Ek hoop so.”
“Laat ek help
daarmee. Waar kan ek dit afgooi.”
“Nee, ek het die
water nodig vir die sous,” keer sy Charles wat regstaan met sy bultende arms om
die kastrol op te lig. Hy tree terug en Wilma neem ‘n opskeplepel. Sy diep in
die kolkende massa terwyl sy ‘n skietgebedjie opstuur - haar hart in haar keel.
“Hier is ‘n
bordjie, Sus,” bied Karlien aan. Dankbaar vat sy dit en sit een perfekte
bolletjie daarin. Versigtig steek sy deur dit en dit val oop – mooi uitgerys en
geurig.
“Dit lyk perfek,
Sus,” sê Karlien en gee haar ‘n drukkie.
Wilma slaak ‘n sug
van verligting en werk vinnig om die kluitjies na ‘n ander bak oor te plaas.
Dan sprinkel sy dit mildelik met kaneelsuiker en voeg klontjies botter oor die
lae. Laaste volg die sous en sy kyk op. Alle oë is op haar gerig, Karli se
minsame glimlag die laaste wat sy sien voor sy die kasserol toemaak.
“Daar … ons is
klaar. Kan almal kom aansit?” vra sy met ‘n moeë stem.
“Albi, Santi. Is
die tafel klaar gedek?”
“Ja, Tannie,”
antwoord Wouter.
“Waar is die twee?”
“Hier, Ma. Sjoe,
moet al die vensters oop wees?” vra Albi en gryp die eerste vensterknip en slaan
die venster toe. Bertus maak die res toe, sy glurende blik op Albi wat eenkant
toe staan.
“Dit lyk baie
lekker, my kind. Nes jou ma se kos,” sê Pa Jan en gee haar ‘n drukkie.
“Dankie, Pappie.
Vandag verlang ek baie na Ma.”
“Ek ook,” beaam
die ander dogters. Elize skuifel eenkant toe en Charles gaan staan by haar.
“Ek is Charles.”
“Aangename kennis,”
groet sy en kyk na haar pa; en dan na Wilma voor sy die aangebode hand neem.
“Kom sit almal.
Pa, sit op die kop en Elize, jy kan aan sy regterkant sit. Sus, Pieter, julle
kan in die middel sit. Jul kinders sit oorkant Oom Pieter-hulle. Karli,
Charles, julle kan hier sit,” wys Wilma aan en elkeen gaan sit terwyl sy en
Santie die kosbakke op die tafel sit.
“Dit lyk nou
sommer baie lekker, Ma.”
“Ja Tannie, dit
lyk soos ‘n fees.”
“Mammie!” gil die
kinderstemmetjie vanuit die sitkamer.
“Ek sal haar kry,
tannie Karlien.”
“Dankie Santie.”
“My ma het gesê
dat die Afrikaanse kultuur gevind word in
die sintuie van ons menswees. Vandag kan ek dit ruik en sien uit om dit te proe
ook,” val Charles weg en almal se oë draai na hom voordat Pa Jan hom antwoord.
“Dit is nou wyse woorde daardie, jong man.” Hy gee sy bord
aan vir Elize. “Lekker warm,” voeg hy by en glimlag vir Wilma. Warm borde is
vir Pa Jan ‘n baie belangrike element van enige goeie ete. Gelukkig het sy dit
net betyds onthou.
“Sal Pa die seën vra, asseblief?” vra Bertus en all koppe
sak. Selfs klein Magda sit stil op haar pa se skoot, vinger in die
pruilmondjie.
Pa Jan knik en almal vat hande. Charles, wat langs Bertus
beland het, bied ook sy hand aan en Bertus kyk na Wilma wat sy hand hard druk.
Hy sit sy hand in Charles s’n en Pa bid.
Wilma staar na die groepie langs die tafel - dit is háár
familie. Dan beland haar blik op Charles wat met geboë hoof na Pa luister. Daarenteen,
staar Elize strak na haar bord. Soos altyd is sy eenkant, maar op haar plek. In
die twee jaar wat hulle al getroud is, is sy nogsteeds ‘n vreemdeling en
miskien is dit tyd om dit te verander. As hulle Charles kan aanvaar, kan hulle
haar ook aanvaar.
Wilma skiet ‘n gebedjie op en wanneer Pa amen sê kyk sy na
haar stiefma en sê kliphard:
“Ma Elize, die patats lyk lekker. Ek kan nie wag om daarvan
te eet nie.”
Die vrou lig haar blik, verbasing in die dieptes. Vir die
eerste keer merk Wilma op dat hulle bruin is net soos hare; en sy glimlag breed
vir haar en dan vir haar pa. Hy gee haar ‘n waarderende kopknik. Dan verskuif
sy haar blik na die res van haar familie toe.
Dit is waar wat Charles se ma gesê het, dink sy. Kultuur
bring ons saam, ongeag die verwantskap.
Kopiereg Lynelle Clark